Piramida Dilts’a, czyli wymiary samoświadomości

Samoświadomość ma dwa wymiary:
– wewnętrzny, czyli umiejętność dostrzegania i nazywania własnych emocji, myśli, potrzeb, wartości, zachowań,
– zewnętrzny, czyli zrozumienie, jak inni postrzegają nas ww tych kategoriach.

Aby się rozwijać warto poszerzać swoją samoświadomość i poznawać samego siebie.

Jak to można robić?

Od czego zacząć?

Ponieważ albo jesteśmy wzrokowcami, słuchowcami lub kinestetykami więc:
• Obserwuj, co dzieje się w Twojej głowie i sercu,
• Słuchaj siebie, wsłuchuj się we własne wnętrze,
• Zauważaj, jakie ma to przełożenie na Twoje emocje, działania i decyzje,
• Poszukaj głęboko ukrytych przyczyn, dla których zachowujesz się w określony sposób,
• Zastanów się co Cię motywuje, czego potrzebujesz, za czym tęsknisz, co cenisz najbardziej w życiu.

Zacznij od dzisiaj, jeśli jeszcze nie robisz tego regularnie. Początkowo możesz mieć trudność z nazwaniem własnych emocji, wartości czy myśli. Zaakceptuj, to normalna sytuacja. Jeśli tak masz i ciężko Ci wychwycić te rzeczy, zrozumieć zależności między nimi, to zawsze można skorzystać np. z Piramidy Dilts’a, która porządkuje kolejne etapy poznawania własnego wnętrzna.

Model prezentuje sfery wpływające na nasze życie i najczęściej jest przedstawiany w formie piramidy, na której warstwy uporządkowane są od tych podstawowych jak środowisko, aż do tej najważniejszej, którą jest duchowość. Często model jest przedstawiony jako góra lodowa, gdzie widoczne i zrozumiałe dla każdego są środowisko, zachowania i umiejętności, niewidoczne bezpośrednio dla innych osób są emocje, wartości i przekonania, a ukryte najgłębiej są nasza tożsamość, misja i duchowość. Aby odkryć i poznać te głębokie warstwy, musimy zanurkować do własnego wnętrza.

Czego dotyczy każda z warstw?

Środowisko obrazuje miejsca (gdzie?), ludzi (z kim?), sytuacje w jakich funkcjonujemy na co dzień (kiedy?) oraz jaki wpływ na nas mają.

Zachowania to nasz sposób działania (co robię?), który widoczny jest dla innych.

Umiejętności to nasze wrodzone talenty (co potrafię?) oraz nabyte poprzez dotychczasowe doświadczenie kompetencje (zawodowe, osobiste, twarde i miękkie).

Emocje (jak się czuję?) w danej chwili, ale też nastawienie, poziom energii, nastroje, motywacje.

Przekonania (co myślę?) to nasze „własne prawdy”, czyli twierdzenia, które nam ktoś przekazał (rodzice, rodzina, szkoła) lub powstały na bazie naszych własnych doświadczeń (np. Ludziom nie można ufać lub Nigdy nic mi się nie udaje). Zazwyczaj nie są prawdziwe jednak wpływają na nasze decyzje i działania. Mogą zarówno nas wspierać (Świat jest pełen możliwości), jak i ograniczać (Nie zasługuję na miłość).

Wartości mówią o priorytetach życiowych, o najważniejszych potrzebach, o tym, z czego nigdy nie chcielibyśmy zrezygnować (co jest ważne?). Wartości są naszym kompasem, czyli takim wewnętrznym systemem odniesienia. Często jednak nie potrafimy ich nazwać i ich przywołać w różnych sytuacjach życiowych, bo nie jesteśmy z nimi “w kontakcie”, dlatego ich nie realizujemy, co z kolei prowadzi do wyrzutów sumienia i frustracji.

Tożsamość to ważne role, które odgrywamy w życiu (kim jestem?), zarówno te prywatnie (matka, córka, siostra, partnerka, przyjaciółka), jak i te zawodowe (szef, pracownik, współpracownik). To także poczucie przynależności do określonych grup np. religijnych, czy grupy zainteresowań.

Misja to życiowe zadanie, rola do wypełnienia (po co jestem?), nasz wkład dobro ogólne i cegiełka w budowanie lepszego świata.

Duchowość jest rozumiana jako dobro ogólne, do którego chcemy dodać jakąś wartość. To może być coś/ktoś w co wierzymy, coś bardziej znaczącego niż my sami.

Każdy z nas funkcjonuje bardziej lub mniej świadomie na każdym z ww poziomów. To, w co wierzymy, co chcemy osiągnąć i kim jesteśmy ma bezpośredni wpływ na to, co jest dla nas ważne, jak myślimy i co czujemy. A w konsekwencji przekłada się to nasze zachowania i środowisko, w którym decydujemy się przebywać. Jeśli na jakimś poziomie doświadczamy problemów i trudności, ich źródło ich tkwi najczęściej na wyższym poziomie piramidy.

Przykład:
Złoszczę się na współpracowników i „dokręcam” im przysłowiową „śrubę” (poziom zachowania). Przyczyna może znajdować się na poziomie umiejętności, bo być może nie umiem właściwie się z nimi komunikować. Jestem zestresowana i sfrustrowana, bo nie spełniam swoich oczekiwań (poziom emocji) lub może to wynikać z moich przekonań, bo rodzice byli dla mnie surowi, a więc mam przekonanie, że nie mogę być pobłażliwa, bo wtedy ludzie robią się leniwi, mogą mnie wykorzystać. Ponieważ zawsze musiałam walczyć o uznanie moich rodziców, jest ono dla mnie bardzo ważne, a aktualnie go nie doświadczam (poziom wartości).

Ćwiczenie

Zastanów się proszę, na ile znasz samego siebie na każdym z ww poziomów?
Odpowiedz na poniższe pytania:
Środowisko: Czy potrafisz określić, jaki wpływ wywiera na Ciebie Twoje otoczenie?
Zachowania: Na ile jesteś świadomy swoich zachowań i tego, jak są one odbierane przez innych ludzi?
Umiejętności: Jak dobrze umiesz opisać swoje talenty/mocne strony i zdefiniować umiejętności?
Emocje: Czy dostrzegasz i potrafisz nazwać swój obecny stan emocjonalny, co czujesz?
Przekonania: Jakie masz przekonania na różne tematy? Jakie to są przekonania, które Cię wspierają, a które ograniczają?
Wartości: Czy potrafisz nazwać swoje kluczowe wartości oraz czy żyjesz w zgodzie z nimi?
Tożsamość: Czy potrafisz odpowiedzieć na pytanie kim jesteś?
Misja: Czy wiesz jakie jest Twoje „po co”, jaką spuściznę chcesz po sobie zostawić?
Duchowość: Czy umiesz określić w co wierzysz?
Jeśli nie potrafisz odpowiedzieć na wszystkie z tych pytań, to nie ma się czym martwić. To dobry początek do podróży w głąb siebie.

Źródełka:
„Od przewodnika do inspiratora, czyli Coaching przez duże C” Robert Dilts
https://psychologiazycia.com/droga-do-samodoskonalenia-wymaga-samoswiadomosci/
„Insight Droga do mentalnej dojrzałości” Michał Pasterski